en-us-1917. Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

της Μαρίας Τσαντσάνογλου

Καλλιτεχνική Διευθύντρια ΚΜΣΤ - Συλλογή Κωστάκη

Η ρωσική τέχνη των δεκαετιών 1910-1920 έδωσε στην ανθρωπότητα τα πιο ρηξικέλευθα κινήματα της πρωτοπορίας. Ωστόσο, τα έργα και οι ομάδες της ρωσικής πρωτοπορίας δεν θα είχαν θέση χωρίς το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έζησαν και δημιούργησαν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες:

• από την φεουδαρχία και την βιομηχανική κρίση στις διεκδικήσεις εργατών και αγροτών και την Επανάσταση 1905-1907
• από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στην Οκτωβριανή Επανάσταση και το όραμα της διεθνούς επανάστασης και τέλος
• από τον Εμφύλιο πόλεμο στην οριστική επικράτηση του κόμματος των μπολσεβίκων.

Παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα, οι ραγδαίες εξελίξεις στις θετικές επιστήμες, τα τεχνολογικά επιτεύγματα και οι κοινωνικές αλλαγές στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα οδήγησαν τους καλλιτέχνες στην αναζήτηση θεωριών για την τέχνη που θα ανατρέπουν την αποσπασματική προσέγγιση της ορατής πραγματικότητας και θα αντιλαμβάνονται τον κόσμο σαν μία αδιάσπαστη ενότητα οργανικών μεταβολών που θα μπορεί να γίνεται κατανοητή μέσα από τον αλληλοσυμπληρούμενο συνδυασμό επιστημονικού, ιδεολογικού και αισθητικού πειραματισμού.

Οι καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίες έδωσαν τα καλύτερα αποτελέσματά τους μέσα από τις κοινωνικές αντιξοότητες, τον επαναστατικό τρόπο σκέψης, το όραμα, την συμμετοχικότητα και την τόλμη. Έως το 1917, η σχέση των καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας με την εξουσία ήταν αιρετική και αντιδραστική. Τα αντεξουσιαστικά μηνύματα των μανιφέστων, τα ζωγραφισμένα πρόσωπα και το εκκεντρικό ντύσιμο των καλλιτεχνών συμβάδιζαν με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα των διαρκών απεργιακών κινητοποιήσεων, των διαδηλώσεων και των φέιγ βολάν, των αναρίθμητων φοιτητικών, εργατικών, πολιτικών ομάδων. Ωστόσο η πίστη στην συλλογική δράση και η επαναστατική νοοτροπία οδήγησε στα πρώτα χρόνια μετά τον Οκτώβριο του 1917 σε ένα κλίμα πρωτοφανούς συνεργασίας της εξουσίας με την τέχνη. Ιδρύθηκαν οργανώσεις για την τέχνη και σχολές με ριζοσπαστικές εκπαιδευτικές μεθόδους καθώς και τα πρώτα μουσεία σύγχρονης τέχνης στον κόσμο.

Είναι γεγονός ότι τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα η τέχνη στη Ρωσία παρακολουθεί στενά τις πολιτικό-κοινωνικές εξελίξεις και παρεμβαίνει με ουσιαστικό και νεωτερικό τρόπο. Από το 1900 έως και την δεκαετία του 1920 οι καλλιτέχνες δεν έπαψαν να διακηρύττουν τον κοινωνικό τους ρόλο.

Η Λιουμπόβ Ποπόβα ζωγράφισε με κολάζ και πριονίδι τις πιο ζοφερές στιγμές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Καζιμίρ Μαλέβιτς έδινε διαλέξεις για τον Σουπρεματισμό και πρόσφερε τα έσοδα από τα εισιτήρια στον αγώνα για την καταπολέμηση της πείνας των χρόνων του Εμφυλίου Πολέμου, η Όλγα Ροζάνοβα ζωγράφιζε μονοχρωματικούς πράσινους πίνακες γιατί δεν υπήρχαν άλλα χρώματα στο εμπόριο, ο Αλεξάντρ Ρότσενκο αποκήρυξε τη ζωγραφική και ονόμασε τον εαυτό του κονστρουκτιβιστή την εποχή που ο εμφύλιος πόλεμος μετρούσε εκατομμύρια νεκρούς και ο τίτλος του καλλιτέχνη ηχούσε σαν λέξη παλαιότερων εποχών, ο Βλαντίμιρ Τάτλιν και ο Γκούσταβ Κλούτσις αφιέρωσαν τον έργο του στο όραμα της επανάστασης και στην δημιουργία μιας νέας αισθητικής για την καθημερινή ζωή.

Η ψηφιακή έκθεση "1917. Η Τέχνη στην Επανάσταση" παρακολουθεί την ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών στη Ρωσία μέσα από το ρηξικέλευθο έργο καλλιτεχνών, ομάδων και κινημάτων στο διάστημα από το 1900 έως το 1923 σε συνάρτηση με τις ιστορικές εξελίξεις.

Παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία του 20ου αιώνα με επίκεντρο το έτος 1917, παρακολουθεί κανείς μέσα από αρχειακές φωτογραφίες και εικόνες έργων τέχνης την εξέλιξη της Τέχνης από το 1900 ως το 1923, την νέα αισθητική, και τις προσπάθειες των καλλιτεχνών να αλλάξουν μέσα από τον γραφιστικό και βιομηχανικό σχεδιασμό την καθημερινότητα των ανθρώπων.