en-us-Η προετοιμασία των παιδιών στον “πολιτισμό” της εικόνας και ο ρόλος της οικογένειας

της Βασιλικής Β. Παππά*

vpappa@cultmagz.com

Οι ερευνητές συγκλίνουν στην άποψη ότι η επίδραση της τηλεόρασης στα παιδιά εξαρτάται κυρίως από την ποσότητα και την ποιότητα της καθοδήγησης των γονέων και της επίβλεψης που αυτά έχουν. Γι' αυτό οι γονείς δεν πρέπει να μεταθέτουν τις ευθύνες τους είτε στην πολιτεία είτε στους υπευθύνους των καναλιών, γιατί με τον τρόπο αυτόν δεν αποφεύγουν το πρόβλημα και δεν συνεισφέρουν στη διάπλαση των παιδιών τους(1). Ορθά επισημαίνεται ότι οφείλουν όχι μόνο να καθοδηγούν τα παιδιά για το τι βλέπουν, αλλά και να αμφισβητούν και να αντιμάχονται τις λανθασμένες ιδέες που μεταδίδονται. Αυτές είναι προϋποθέσεις απαραίτητες, ώστε να αρχίσει ένα έργο διαπαιδαγώγησης όσον αφορά από τη μια στην υψηλή αισθητική και από την άλλη στην εκτίμηση των θετικών πλευρών, υπογραμμίζοντας συνάμα και τις αρνητικές πλευρές, του προγράμματος που έχουν επιλέξει, αλλά συγχρόνως και δημιουργώντας εναλλακτικές προτάσεις περισσότερο έγκυρων προγραμμάτων(2). Όλοι οι ερευνητές συνιστούν σε γονείς και δασκάλους να ενημερώνονται οι ίδιοι για τα προβαλλόμενα προγράμματα ώστε να είναι σε θέση να ενθαρρύνουν τα παιδιά να παρακολουθούν αυτά που πραγματικά αξίζουν. Προτείνουν ακόμη τα προγράμματα να συζητιούνται στο σπίτι και στο σχολείο, αλλά και να διδάσκονται στα παιδιά μέθοδοι κριτικής παρακολούθησης των εκπομπών, ώστε να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν τη φαντασία από την πραγματικότητα. Η οικογένεια οφείλει να προετοιμάσει τα παιδιά στον "πολιτισμό" της εικόνας, ώστε να αποκωδικοποιούν και να χρησιμοποιούν την εικόνα όχι σαν απλοί καταναλωτές αλλά δημιουργικά(3).

Μέσα από συζήτηση με τα παιδιά για τα τηλεοπτικά προγράμματα οι γονείς και οι υπόλοιποι μπορούν να αυξήσουν τα οφέλη και να μειώσουν τις αρνητικές επιδράσεις της παρακολούθησης. Η διαδικασία αυτή μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί στο σπίτι, αρκεί οι γονείς να είναι πρόθυμοι να παρακολουθήσουν τα προγράμματα μαζί με τα παιδιά τους, κάτι το οποίο συχνά κάνουν, αλλά σπάνια υπεισέρχονται στο σχολιασμό τους.

Η αρμονική, επομένως, συνεργασία μεταξύ των μελών της οικογένειας θα αφόπλιζε την τηλεόραση από τις αρνητικές επιδράσεις της. Όταν παρέχεται στα παιδιά η αναγκαία υποστήριξη από τους γονείς για την επεξεργασία των βιωμάτων που τους προκαλεί και όταν τα παιδιά βλέπουν τηλεοπτικά προγράμματα που προορίζονται για την ηλικία τους, τότε μπορεί να αναμένονται και θετικές επιδράσεις. Αν τα παιδιά καταλάβουν ότι η απόκτηση υλικών αγαθών δεν είναι ο υπέρτατος στόχος στη ζωή και ότι οι αξίες που εκθειάζονται από τις εικόνες των τηλεοπτικών εκπομπών και διαφημίσεων έρχονται σε αντίθεση με όσα μαθαίνουν στο σχολείο, τότε θα έχει σημειωθεί ένα θετικό βήμα(4). Τα παιδιά δε θα είναι παθητικοί δέκτες αλλά θα χρησιμοποιούν τα διαφημιστικά μηνύματα με το δικό τους τρόπο, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις επιθυμίες τους(5).

Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί από τους γονείς και στη σωστή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των παιδιών τους, ένα ζήτημα άκρως σημαντικό για την ψυχοκοινωνική τους συγκρότηση, από τη στιγμή που στη σημερινή πραγματικότητα ο ελεύθερος χρόνος τους(6) είναι υπερβολικά προγραμματισμένος και σε πολλές περιπτώσεις συμπληρωματικός της σχολικής μάθησης. Αντί να ξοδεύεται ο περιορισμένος χρόνος τους μπροστά στην τηλεοπτική οθόνη, είναι περισσότερο επωφελές να στρέφονται τα παιδιά στο εξωσχολικό διάβασμα και στην άθληση, η επίδραση της οποίας είναι ευεργετική και προσφέρει θετικά αποτελέσματα στην κινητική, γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη, αλλά συνάμα και στην κοινωνικοποίησή τους.

1 Βλ. Σ. Παπαθανασόπουλου, "Τηλεόραση και βία", στον τόμο Η "κατασκευή" της πραγματικότητας και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Διεθνές Συνέδριο, Αθήνα - Απρίλιος 1996, εκδ. Αλεξάνδρεια 1998, σ. 509.

2 Βλ. Κ. Ανδριανού, "Ακόμα Πέντε Λεπτά Τηλεόραση", περ. Παιδί και Νέοι γονείς (1994), τεύχ. 113, σ. 75. Βλ. επίσης W.J. McGuire, "The Myth of Massive Media Impact: Savagins and Salvagins", στο Comstock, G. (εκδ.), Public Communication and Behavior. Orlando: Academic Press, 1986, σσ. 83-184.

3 Βλ. Κ. Βρύζα, "Μέσα Επικοινωνίας και Εκπαίδευση", περ. Σύγχρονη Εκπαίδευση (1990), τεύχ. 51, σ. 82.

4 Βλ. ΒΛ. J. Condry, "Κλέφτρα του χρόνου, άπιστη υπηρέτρια", στο Popper, K., Condry, J., Τηλεόραση: Κίνδυνος για τη δημοκρατία, μετάφρ. Α. Φιλιππάτου, εκδ. Λιβάνη, Αθήναι 1995, σ. 79.

5 Βλ. Κ. Βρύζα, ό.π., σ. 161.

6 Βλ. Δ. Καραγιώργου, "Εξωσχολικές δραστηριότητες μαθητών. "Φίλοι" τους, μπάλα - βιβλία", Εφη. Έθνος, (27/01/2004), σ. 23.

*  Η Βασιλική Β. Παππά γεννήθηκε στα Τρίκαλα και ζει στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Θεολογία στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Βελιγραδίου και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Εκκλησιαστική Ιστορία, στην Χριστιανική Ηθική και στην Κοινωνιολογία της Θρησκείας. Από το 2003 δημοσιογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά και από το 2017 διευθύνει το ηλεκτρονικό περιοδικό caltmagz.com