en-us-Βαρθολομαίος ο Κουτλουμουσιανός. Ο «θεολόγος του βιωματικού και της λατρείας»

της Βασιλικής Β. Παππά*

vpappa@cultmagz.com

Ο Βασίλειος Στέκας μετονομασθείς σε «Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός», υπήρξε λόγιος μοναχός, δάσκαλος, παραγωγικός συγγραφέας και διορθωτής των λειτουργικών βιβλίων της Εκκλησίας. Γεννήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου του 1773 στο χωριό Γλυκύ της Ίμβρου. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο νησί του και στην Αίνο. Στις 17 Οκτωβρίου του 1793 μεταβαίνει στη Μονή Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους απ' όπου παίρνει και το προσωνύμιό του. Ασπάζεται τον μοναχικό βίο και στη συνέχεια χειροτονείται διάκονος και ιερέας. Στο Άγιον Όρος συνδέεται με το Νικόδημο τον Αγιορείτη και τους τελευταίους εκπροσώπους του κινήματος των Κολλυβάδων.

Το 1803 επιστρέφει στην Ίμβρο και μαζί με τον αδερφό του Κύριλλο ιδρύει, στο πατρικό του σπίτι, σχολείο, όπου γρήγορα συρρέουν πολλοί μαθητές. Επειδή όμως συναισθάνεται τη μετριότητα της παιδείας του, αποφασίζει να συμπληρώσει τη μόρφωσή του μαζί με τον αδελφό του ιερομόναχο Κύριλλο, στη φημισμένη τότε Σχολή των Κυδωνιών, όπου μαθητεύει για τρία χρόνια, έχοντας δασκάλους τον Γ. Σαράφη και τον Β. Λέσβιο. Μετά την αποφοίτησή του εγκαθίσταται και πάλι στη γενέτειρά του, την Ίμβρο και συνεχίζει με επιτυχία το διδακτικό του έργο, το οποίο όμως διακόπτει ο λοιμός του 1813.

Το 1814 μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη, όπου εργάζεται ως οικοδιδάσκαλος των παιδιών του προύχοντα και φιλικού Ιωάννη Καυταντζόγλου και του Γ. Χαρίση. Μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 για να αποφύγει τους διωγμούς των Τούρκων καταφεύγει στη Μασσαλία. Εκεί μένει μέχρι το 1827. Κατά τη χρονιά αυτή προσκαλείται από την Ομογένεια των Ελλήνων της Βενετίας προκειμένου να διδάξει στη Φλαγγίνειο Σχολή. Στη σχολή αυτή (1827-33), διδάσκει φιλολογικά μαθήματα για επτά χρόνια και την αναδιοργανώνει, ως δάσκαλος και διευθυντής της.

Στα χρόνια που ακολουθούν ο Βαρθολομαίος αποκτά πανελλήνια φήμη ως σοφός δάσκαλος και σχολάρχης. Συγκεκριμένα δίδάσκει στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας (1834-36), στο σχολείο της Ίμβρου (1836-38), στη Θεολογική Σχολή του Φαναρίου στην Κωνσταντινούπολη (1838-40), στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης (1840-46) και τέλος στην Αθωνιάδα Σχολή (1848-49).

Ο «θεολόγος του βιωματικού και της λατρείας» Βαρθολομαίος, όπως τον αποκαλεί ο συγγραφέας π. Δημήτριος Στρατής στη διδακτορική του διατριβή, αφιέρωσε όλη του τη ζωή στη διδασκαλία των νέων από καθ' έδρας, στην τάξη και στη συγγραφή για τους μαθητές του, αφού όπως τονίζει ο ίδιος σε λόγο του: «όπου τα φώτα της παιδείας λάμπωσι περισσότερον εκεί είναι και οι λαοί πλέον φωτισμένοι και πλήθη πλέον εξευγενισμένα εκεί και φρονήματα ορθά προηγούνται των πράξεων και πράξεις αγαθαί επιβεβαιώνουσι την ορθότητα των φρονημάτων. Εκεί και τέχναι και επιστήμαι ακμάζουσιν, και νόμοι δικαιότεροι βασιλεύουσι και τα δίκαια του ανθρώπου υπερασπίζονται απαραβίαστα και ο άνθρωπος ζη ευδαιμονέστερα».

Εργογραφία:

Εξέδωσε εκκλησιαστικά βιβλία, με κριτικές αποκαταστάσεις και διορθώσεις. Δημοσίευσε εγχειρίδιο γραμματικής και πολλά εκκλησιαστικά συγγράμματα.

• «Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσης» (1828)
• «Μικρόν Προσευχητάριον» (1829)
• Τριώδιον (1839)
  Έγραψε και δύο Ιστορικά Υπομνήματα για την Ίμβρο
  
• «Υπόμνημα ιστορικόν περί της νήσου Ίμβρου» (1845)
• Ιστορία της μονής της Θεοτόκου στη Χάλκη (1846).

Εκτός των επιστημονικών του δημοσιεύσεων, διακρίθηκε για τις εξαιρετικές εκδόσεις λειτουργικών βιβλίων όπως είναι

• το «Ωρολόγιο» (1832)
• το «Πεντηκοστάριο» (1837)
• το Ανθολόγιον (1849)
• και κυρίως τη σειρά των δώδεκα Μηναίων (δηλ. των ακολουθιών των ακινήτων εορτών έκδ. 1843).

Η Βασιλική Β. Παππά είναι Msc, MA Θεολόγος - Υπεύθυνη στο ΚΕ.ΣΥ.Π της Ηγουμενίτσας.