Σκέψεις για τη γνώση, την αφήγηση, τον τουρισμό και τη μακροπρόθεσμη ευθύνη της σκέψης.

Χρίστος Βασιλειάδης, καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Επιμέλεια:

Βασιλική Β. Παππά

culturemagazinesite@gmail.com

Εισαγωγή

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν μιλούν απλώς για τη γνώση∙ τη διασχίζουν. Τη βλέπουν να περνά μέσα από τόπους, μνήμες, κοινότητες και αφηγήσεις, αφήνοντας πίσω της ίχνη που δεν μετρώνται εύκολα με δείκτες και αριθμούς. Ο Χρίστος Βασιλειάδης ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Για εκείνον, ο τουρισμός δεν είναι μια βιομηχανία, αλλά ένα πεδίο συνάντησης ανθρώπων και πολιτισμών· η εκπαίδευση δεν είναι διαδικασία, αλλά σχέση· και η επιστημονική έρευνα δεν είναι ποτέ ουδέτερη.

Σε αυτή τη συνομιλία, που κινείται ανάμεσα στο βίωμα και τον στοχασμό, μιλά για το ταξίδι του στον ακαδημαϊκό χώρο, για τη δύναμη της αφήγησης και της μνήμης, για τις μικρές κοινότητες που κρύβουν μεγάλες αλήθειες. Μια κουβέντα για τη γνώση ως τρόπο να κατοικείς τον κόσμο — με ευθύνη, διάρκεια και προσοχή.

Η συνέντευξη

Β.Π.: Χρίστο, πώς ξεκίνησε το ταξίδι σου στον ακαδημαϊκό χώρο και ποιοι άνθρωποι ή γεγονότα σε επηρέασαν περισσότερο στην πορεία σου;

Χ.Β.: Το ταξίδι μου στον ακαδημαϊκό χώρο ξεκίνησε επιστημονικά το 1991, μέσα από τη συστηματική ενασχόλησή μου με τη Διοίκηση και το Μάρκετινγκ, με έμφαση στο Τουριστικό Μάρκετινγκ, το οποίο αποτέλεσε και το αντικείμενο της διδακτορικής μου διατριβής. Από νωρίς, ο τουρισμός λειτούργησε για μένα ως ένα σύνθετο κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό φαινόμενο — κάτι που υπερβαίνει την καθαρά οικονομική του διάσταση και αγγίζει ζητήματα ταυτότητας, κοινωνικής συνοχής και τοπικής ανάπτυξης.

Η οπτική αυτή διευρύνθηκε ουσιαστικά κατά τη μεταδιδακτορική μου έρευνα στις ανθρωπιστικές επιστήμες, η οποία επικεντρώθηκε στις αντιλήψεις των κατοίκων σχετικά με τη διαμόρφωση μιας κοινής τουριστικής συνείδησης στην περιοχή των Πομάκων. Η έρευνα αυτή ανέδειξε τη σημασία της κοινωνικής αποδοχής, της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας και της συμμετοχικής προσέγγισης στον τουριστικό σχεδιασμό. Καθοριστική υπήρξε για τη διαμόρφωση της διεπιστημονικής μου ματιάς και του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζω μέχρι σήμερα τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και την πολιτιστική διαχείριση. Φέτος, μάλιστα, συμπληρώνω 25 χρόνια προϋπηρεσίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Β.Π.: Υπάρχει κάποια ανάμνηση από τα φοιτητικά σου χρόνια που σε συνοδεύει ακόμα και σε κάνει να χαμογελάς;

Χ.Β.: Δεν πρόκειται για μία μεμονωμένη ανάμνηση, αλλά για τη συλλογική εμπειρία της φοιτητικής ζωής. Εκεί, η γνώση δεν περιοριζόταν στο αμφιθέατρο. Οι συζητήσεις με συμφοιτητές και διδάσκοντες —συχνά εκτός τυπικού ωραρίου— αποτέλεσαν έναν άτυπο αλλά εξαιρετικά γόνιμο χώρο μάθησης. Εκεί διαμορφώθηκε η πεποίθησή μου ότι η επιστημονική σκέψη καλλιεργείται κυρίως μέσα από τον διάλογο, την αμφισβήτηση και τη σύνθεση διαφορετικών οπτικών.

Β.Π.: Πέρα από τη δουλειά σου, τι σε γεμίζει δημιουργικά ή πνευματικά στην καθημερινότητά σου;

Χ.Β.: Η οικογένεια, η ιστορία, ο αθλητισμός και ο πολιτισμός γενικότερα λειτουργούν για μένα ως βασικά πεδία πνευματικής και σωματικής αναζωογόνησης. Παράλληλα, η παρατήρηση της καθημερινής κοινωνικής πραγματικότητας και των τοπικών κοινοτήτων —ιδίως εκείνων με έντονη πολιτισμική ιδιαιτερότητα— συνεχίζει να τροφοδοτεί τον ερευνητικό μου προβληματισμό και να διατηρεί ζωντανή τη σύνδεση θεωρίας και πράξης.

Β.Π.: Ποιο θεωρείς ως το πιο σημαντικό επίτευγμά σου στον χώρο της έρευνας και της διδασκαλίας;

Χ.Β.: Το σημαντικότερο επίτευγμα θα έλεγα πως είναι η διαχρονική προσπάθεια γεφύρωσης της ακαδημαϊκής έρευνας με την εκπαιδευτική πράξη και την κοινωνική εφαρμογή. Η επίβλεψη μεγάλου αριθμού μεταπτυχιακών και διδακτορικών εργασιών, καθώς και η συμβολή μου στη διαμόρφωση και ανανέωση προγραμμάτων σπουδών, μου έδωσαν τη δυνατότητα να συμβάλλω ουσιαστικά στη διαμόρφωση νέων επιστημόνων με κριτική σκέψη και κοινωνική ευαισθησία.

Β.Π.: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ακαδημαϊκή κοινότητα στην Ελλάδα;

Χ.Β.: Η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα καλείται να λειτουργήσει σε ένα περιβάλλον περιορισμένων πόρων, αυξημένων διοικητικών απαιτήσεων και συχνών θεσμικών ασυνεχειών. Προσωπικά, βιώνω αυτή την πραγματικότητα ως μια συνεχή προσπάθεια διατήρησης της ποιότητας στη διδασκαλία και την έρευνα, χωρίς να αλλοιώνεται ο παιδαγωγικός και επιστημονικός χαρακτήρας του πανεπιστημίου.

Β.Π.: Πώς βλέπεις την εκπαίδευση τα επόμενα 5–10 χρόνια;

Χ.Β.: Η εκπαίδευση θα κινηθεί προς πιο ευέλικτα και υβριδικά μοντέλα, με αυξημένη χρήση ψηφιακών εργαλείων. Στον χώρο του Τουρισμού, της Διοίκησης και του Μάρκετινγκ, η πραγματική πρόκληση θα είναι η ουσιαστική ενσωμάτωση της τεχνολογίας χωρίς να υποβαθμιστούν η αναλυτική σκέψη, η κοινωνική κατανόηση και η πολιτισμική διάσταση των φαινομένων.

Β.Π.: Τι σε έχει επηρεάσει περισσότερο τα τελευταία χρόνια σε επίπεδο πολιτισμού και έρευνας;

Χ.Β.: Με έχουν σημαδέψει έργα που επανεξετάζουν την έννοια της ταυτότητας και της μνήμης στο σύγχρονο πλαίσιο. Αναδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο το παρελθόν επανερμηνεύεται στο παρόν — μια διαδικασία που θεωρώ κεντρική και για τη μελέτη του πολιτιστικού και βιώσιμου τουρισμού.

Σε ερευνητικό επίπεδο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη των περιηγητών και της αφήγησης ως εργαλείου ανάδειξης προορισμών. Τα ταξιδιωτικά κείμενα δεν λειτουργούν απλώς ως περιγραφές χώρων, αλλά ως αφηγηματικά σχήματα που αποδίδουν νόημα, ταυτότητα και συμβολικό φορτίο στους τόπους. Στο σύγχρονο τουριστικό μάρκετινγκ, η αφήγηση μετασχηματίζεται σε στρατηγικό εργαλείο που συνδέει πολιτιστική κληρονομιά, συλλογική μνήμη και βιωματική εμπειρία, ενισχύοντας την αυθεντικότητα και τη βιωσιμότητα του τουριστικού σχεδιασμού.

Β.Π.: Πώς επηρεάζει η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα τη νέα γενιά φοιτητών;

Χ.Β.: Η νέα γενιά διαμορφώνεται μέσα σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας, γεγονός που ενισχύει την ανάγκη για άμεση επαγγελματική αποκατάσταση. Παράλληλα, παρατηρώ αυξανόμενη ευαισθησία σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, η οποία —αν καλλιεργηθεί σωστά— μπορεί να αποτελέσει ισχυρό αναπτυξιακό και επιστημονικό κεφάλαιο.

Β.Π.: Υπάρχει κάποιο προσωπικό μότο που σε καθοδηγεί;

Χ.Β.: Με καθοδηγεί η πεποίθηση ότι η γνώση αποκτά ουσιαστικό νόημα μόνο όταν μετατρέπεται σε υπεύθυνη κοινωνική πράξη. Αν μπορούσα να το συνοψίσω: σκέψου τη μελλοντική επίπτωση πριν πράξεις οτιδήποτε σημαντικό σήμερα. Αν είχα τη δυνατότητα να αλλάξω μία κυρίαρχη κοινωνική αντίληψη, θα ήταν η υποτίμηση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής σκέψης υπέρ των βραχυπρόθεσμων επιλογών.

Β.Π.: Τι θα έλεγες στον νεότερο εαυτό σου;

Χ.Β.: Να επενδύσει με υπομονή στη συνέπεια και στη διάρκεια. Η ακαδημαϊκή πορεία είναι μια μακρόχρονη διαδικασία, όπου η ποιότητα, η επιμονή και η εσωτερική συνοχή αποδεικνύονται τελικά πιο σημαντικές από τη γρήγορη αναγνώριση.

Χρίστος Βασιλειάδης: Να κατοικείς τον κόσμο με γνώση

Συμπέρασμα

Φεύγοντας από αυτή τη συζήτηση, μένει η αίσθηση ότι η σκέψη, όταν είναι ειλικρινής, δεν θορυβεί — επιμένει. Δεν βιάζεται, δεν διεκδικεί άμεσα χειροκρότημα, αλλά επιστρέφει ξανά και ξανά στις ίδιες ερωτήσεις, πιο ώριμη κάθε φορά. Ο Χρίστος Βασιλειάδης μιλά για τη γνώση σαν κάτι που απαιτεί χρόνο, σιωπή και συνέπεια. Σαν μια πράξη που δεν ολοκληρώνεται στο γραφείο ή στο αμφιθέατρο, αλλά συνεχίζεται στον τρόπο που σχεδιάζουμε το μέλλον, αφηγούμαστε το παρελθόν και στεκόμαστε απέναντι στις κοινότητες και τους τόπους μας. Ίσως τελικά αυτό να είναι και το πιο ουσιαστικό μάθημα: ότι η παιδεία δεν αφορά μόνο το τι γνωρίζουμε, αλλά πώς επιλέγουμε να υπάρχουμε μέσα στον κόσμο.