Μυρωδιές κανέλας, αχνιστά πιάτα και στιγμές θαλπωρής: ένα ταξίδι στη μαγεία του comfort food, όπου η γεύση συναντά τη μνήμη, τον πολιτισμό και τη φθινοπωρινή ζεστασιά.

Το comfort food συναντά την εποχή: αχνιστό ριζότο και μικρές στιγμές νοσταλγίας. 

Το φθινόπωρο έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να επιστρέφει μέσα μας, σαν γεύση που είχαμε ξεχάσει. Οι πρώτες βροχές, το κρύο που δεν είναι ακόμη απειλητικό, το φως που γέρνει νωρίτερα — όλα συνωμοτούν για να μας καλέσουν μέσα. Και κάπου εκεί, ανάμεσα σε μια κουβέρτα και τη μυρωδιά του καφέ, ξαναθυμόμαστε το comfort food· εκείνο το φαγητό που δεν μαγειρεύεται απλώς για να χορτάσει, αλλά για να θεραπεύσει.

Η λέξη "comfort" δεν μεταφράζεται εύκολα. Δεν είναι μόνο παρηγοριά, ούτε μόνο οικειότητα· είναι μια ενσάρκωση μνήμης, ένα άγγιγμα στο στομάχι που φτάνει ως την ψυχή. Σε κάθε πολιτισμό, το comfort food παίρνει διαφορετική μορφή: σούπες που αχνίζουν στα σκανδιναβικά σπίτια, ρύζια και κάρι στις ασιατικές κουζίνες, μακαρόνια με κιμά στις ελληνικές πολυκατοικίες, ψωμί και βούτυρο στα τραπέζια της αγγλικής επαρχίας. Όλα, όμως, έχουν κάτι κοινό· μιλούν τη γλώσσα της θαλπωρής.

Το φθινόπωρο είναι η εποχή που αυτή η γλώσσα αποκτά προφορά. Δεν ζητάει το εντυπωσιακό, αλλά το αληθινό· δεν επιδεικνύει, απλώς θυμίζει. Μας φέρνει πίσω στη σούπα που μας ετοίμαζε η μητέρα όταν κρυώναμε, στα μήλα που ψήνονταν στο φούρνο και γέμιζαν το σπίτι με άρωμα, στη ραφή του τραπεζομάντηλου που μάζευε ψίχουλα από γέλια και κουβέντες. Το comfort food είναι μια μικρή πράξη τρυφερότητας προς τον εαυτό, αλλά και προς όσους μοιραζόμαστε τη ζωή μας.

Ζεστασιά, βιβλίο και ένα φλιτζάνι τσάι — το φθινόπωρο όπως το νιώθουμε. 

Στην Ελλάδα, το comfort food έχει τη δική του μεσογειακή ταυτότητα. Είναι οι φακές που σιγοβράζουν, το τραχανότο με λεμόνι, το παστίτσιο της Κυριακής, η φασολάδα της γιαγιάς. Φαγητά της φτώχειας και της αφθονίας μαζί· μαγειρεμένα όχι με όρους γκουρμέ, αλλά με όρους συναισθηματικού πολιτισμού. Κάθε κουτάλα που ανακατεύει την κατσαρόλα κουβαλάει μια ιστορία, έναν τόπο, μια εποχή. Και αυτή η μετάδοση – απλή και σιωπηλή – είναι κι αυτή πολιτισμός: το πιο άμεσο είδος πολιτισμού που υπάρχει, γιατί τρώγεται, μυρίζει, ζεσταίνει.

Το comfort food, τελικά, είναι μια τελετουργία επιστροφής. Δεν έχει να κάνει με το φαγητό καθεαυτό, αλλά με το πλαίσιο του: το τραπέζι, τη φωνή που σε ρωτά "θέλεις κι άλλο;", την αίσθηση ότι ο κόσμος έξω μπορεί να περιμένει λίγο ακόμη. Είναι η στιγμή που ο ρυθμός της ζωής επιβραδύνει, κι εμείς επιτρέπουμε στον εαυτό μας να θυμηθεί πώς είναι να μη βιάζεται.

Αν το καλοκαίρι είναι η εποχή της εξωστρέφειας, το φθινόπωρο είναι η εποχή της εσωτερικότητας. Το comfort food έρχεται να της δώσει σάρκα. Δεν είναι απλώς ζεστό — είναι οικείο. Δεν είναι gourmet — είναι προσωπικό. Στο φθινόπωρο, κάθε κουτάλα σούπας είναι λίγο σαν να ανοίγεις ένα βιβλίο: ξεκινάς για να τραφείς και τελικά βρίσκεις κάτι πολύ βαθύτερο.

Σε άλλες γωνιές του κόσμου, το comfort food παίρνει τη μορφή τοπικών τελετουργιών. Στην Ιαπωνία είναι ένα μπολ ράμεν, με τον αχνό να σηκώνεται σαν προσευχή. Στην Ιταλία, ένα ριζότο ανακατεύεται αργά, όπως μια παλιά ιστορία που δεν πρέπει να βιαστείς να την τελειώσεις. Στο Μεξικό, το pozole σερβίρεται στις γιορτές, αλλά έχει τις ρίζες του στην κοινότητα — ένα πιάτο που δεν νοείται να φαγωθεί μόνο του. Στη Μέση Ανατολή, τα μαγειρευτά με κύμινο και κανέλα φέρνουν στο τραπέζι αιώνες παράδοσης, ακριβώς όπως τα δικά μας λαδερά. Όλα αυτά τα φαγητά, διαφορετικά στην όψη και στη γεύση, ενώνονται μέσα από την ίδια ανάγκη: να νιώσουμε ότι ανήκουμε κάπου.

Ένα μικρό μπολ comfort food για τις ήσυχες φθινοπωρινές στιγμές. 

Κι αυτή η ανάγκη είναι που κάνει το comfort food παγκόσμιο. Γιατί τελικά, πίσω από κάθε κατσαρόλα που σιγοβράζει, πίσω από κάθε μυρωδιά που γεμίζει ένα σπίτι, υπάρχει η επιθυμία για παρουσία. Να ξέρεις πως κάποιος είναι εκεί — ή πως ήσουν κι εσύ κάποτε εκεί, όταν τα πράγματα ήταν απλά. Είναι η μνήμη ως γεύση. Όπως το άρωμα του κέικ που ψήνεται μπορεί να σε μεταφέρει σ' ένα απόγευμα παιδικό, έτσι κι ένα πιάτο φθινοπωρινό μπορεί να σε ενώσει με όλες τις εκδοχές του εαυτού σου.

Το comfort food είναι και μια μορφή αντίστασης. Σε έναν κόσμο που κυνηγά τη γρηγοράδα, τις θερμίδες, την εικόνα, το comfort food υπερασπίζεται τη διαδικασία. Την αργή προετοιμασία, τη μυρωδιά που περιμένεις, το «μαζί» που δεν μετριέται σε likes. Είναι ένας τρόπος να φέρεις την ανθρωπιά πίσω στο τραπέζι. Κι αν η μαγειρική είναι πράξη αγάπης, τότε το comfort food είναι η πιο τρυφερή της εκδοχή — εκείνη που δε χρειάζεται εξηγήσεις.

Κάπου ανάμεσα στο πρώτο κρύο και στο τελευταίο φως, το φθινόπωρο μάς προσκαλεί να μαγειρέψουμε όχι για να εντυπωσιάσουμε, αλλά για να θυμηθούμε. Να μαζέψουμε γύρω από το τραπέζι φίλους, μυρωδιές, ιστορίες. Να αφήσουμε τη βροχή να χτυπάει το τζάμι, ενώ μέσα ο κόσμος γίνεται ήσυχος και ανθρώπινος.

Γιατί, στο τέλος, το comfort food δεν είναι συνταγή· είναι τελετή ενσυναίσθησης. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο πολιτισμός κατεβαίνει από τα βιβλία και γίνεται καθημερινή εμπειρία, με μια κουτάλα, ένα πιάτο και μια κουβέντα. Είναι η γεύση που μάς υπενθυμίζει ότι, όσο κι αν αλλάζουν οι εποχές, ο άνθρωπος θα συνεχίσει να ψάχνει τη ζεστασιά στο πιο απλό πράγμα: ένα ζεστό φαγητό, μια συντροφιά, μια στιγμή παρηγοριάς.

Φθινοπωρινές γεύσεις που ζεσταίνουν την καρδιά: ψωμί και κέικ από την κουζίνα. 

Αυτό είναι το "σούπερ" του φθινοπώρου· όχι κάτι εντυπωσιακό, αλλά κάτι απλό που μας ξανασυνδέει με το ανθρώπινο μέτρο. Ίσως γι' αυτό, κάθε φορά που βρέχει, ανοίγουμε το ντουλάπι ψάχνοντας κάτι να μαγειρέψουμε χωρίς να πεινάμε πραγματικά. Ψάχνουμε την ανάμνηση μιας γεύσης που θα μας πει πως όλα είναι εντάξει, πως είμαστε σπίτι, πως ο κόσμος μπορεί να περιμένει λίγο ακόμα.

Κι όσο τα φύλλα πέφτουν έξω και η πόλη γεμίζει χρώματα ώχρας και χρυσού, καταλαβαίνουμε ότι το comfort food δεν είναι μόνο ανάγκη ή ανάμνηση· είναι μια στιγμή σύνδεσης με τον κόσμο και τον χρόνο. Σε έναν αιώνα που μας θέλει γρήγορους, αποσπασμένους και ψηφιακά παρόντες, το να μαγειρέψεις αργά, να καθίσεις γύρω από ένα τραπέζι και να μοιραστείς μια κουταλιά ζεστασιάς με κάποιον —ή ακόμα και με τον ίδιο σου τον εαυτό— γίνεται μια μικρή επανάσταση. Είναι ένας τρόπος να θυμηθούμε ότι η ζωή δεν μετριέται μόνο σε projects, deadlines και notifications· μετριέται σε μυρωδιές που σε ταξιδεύουν, σε γεύσεις που σε ησυχάζουν, σε στιγμές που σε κάνουν να νιώθεις σπίτι.

Κι έτσι, το φθινόπωρο, με τη βροχή του και τα χρώματά του, μας προσκαλεί να ξαναβρούμε αυτό που ίσως είχαμε ξεχάσει: ότι η ζεστασιά και η παρηγοριά μπορούν να βρίσκονται σε ένα απλό πιάτο, σε μια κουβέρτα γύρω από το τραπέζι, σε μια στιγμή που ο χρόνος σταματά για να αφήσει χώρο στην ανθρώπινη τρυφερότητα. Και τότε καταλαβαίνουμε ότι το comfort food δεν είναι απλώς φαγητό· είναι πολιτισμός, μνήμη και αγάπη που τρώγεται.

— Λήδα Μόραλη
για το Culture magazine

Η Λήδα Μόραλη είναι συγγραφέας και food writer. Κάθε άρθρο της είναι ένα ταξίδι στην κουλτούρα, την αισθητική και τη μαγεία των καθημερινών στιγμών.